Voor veel ondernemers is de term kapitaalrekening een ongrijpbaar fenomeen. Wat houdt de kapitaalrekening in en hoe verhoudt de kapitaalrekening zich tot de winst van de onderneming?

Welke onderneming?
In een eenmanszaak, een vennootschap onder firma, een commanditaire vennootschap of een maatschap brengen de eigenaren, meestal aangeduid als de vennoten of de maten, kapitaal bij elkaar om economische activiteiten te gaan ontplooien. Die economische activiteiten zijn bedoeld om winst te maken. Het eigen vermogen van de onderneming bestaat uit de som van de kapitaalrekeningen die voor iedere eigenaar worden bijgehouden. Iedere vennoot heeft dus zijn eigen kapitaalrekening. Deze kapitaalrekening vertegenwoordigt het aandeel van de ondernemer in het eigen vermogen van de onderneming.

De kapitaalrekening
Het bij aanvang ingebrachte kapitaal van een ondernemer wordt verhoogd met stortingen die hij doet op de bankrekening van de onderneming en met zijn aandeel in het resultaat. Als de ondernemer geld opneemt van de bankrekening van de onderneming, bijvoorbeeld een voorschot op zijn winstaandeel, dan komt dit in mindering op zijn kapitaal. De kapitaalrekening gaat ook omlaag wanneer de onderneming geen winst maar verlies maakt.
Iedere betaling die van de bankrekening van de onderneming wordt gedaan en die geen betrekking heeft op de onderneming, maar op de ondernemer zelf, is een onttrekking aan het vermogen van de onderneming. Die onttrekking wordt verwerkt in de kapitaalrekening als een opname. Dat geldt ook als de ondernemer andere onttrekkingen doet aan het vermogen van de onderneming, zoals het privégebruik van een auto van de zaak, het gebruik van een bedrijfswoning, en gas, water en elektra voor de woning of het privédeel van het bedrijfspand.

Voorbeeld
Bij de start van de onderneming stort de ondernemer 100 op de bankrekening van de onderneming. De beginbalans van de onderneming ziet er dan als volgt uit:

Bank  100  Kapitaal  100

Omwille van de eenvoud gaan we ervan uit dat er niet wordt geinvesteerd in bedrijfsmiddelen. De onderneming behaalt een resultaat van 50 in het eerste jaar. Theoretisch ziet de eindbalans er dan als volgt uit:

Bank  150  Kapitaal  150

Omdat de ondernemer in de loop van het jaar geld van de zakelijke bankrekening heeft opgenomen voor privéuitgaven is de werkelijke bankstand niet 150 maar 120. De werkelijke eindbalans is dan:

Bank  120  Kapitaal  120

De privéopnamen door het jaar heen bedroegen in totaal 30. Deze verminderen de stand van de kapitaalrekening. Zij hebben wel invloed op het eigen vermogen van de onderneming maar niet op de winst van de onderneming. Het resultaat is dus ondanks de opname nog steeds 50.

Winstverdeling
De resultaatverdeling is bij een vennootschap onder firma of maatschap vastgelegd in het vennootschapscontract. Vaak wordt de winst gesplitst in een rentevergoeding over het ingebrachte kapitaal en een vergoeding voor de verrichte arbeid. De berekende rente verlaagt de te verdelen winst (of vergroot het verlies). De daarna resterende winst wordt verdeeld zoals overeengekomen tussen de vennoten. Dat kan zijn op basis van ieders arbeidsinbreng, maar ook een vaste verdeling is mogelijk.

Bij een eenmanszaak komt het gehele resultaat toe aan de enige eigenaar en is een verdeling in een interestcomponent en arbeidscomponent overbodig.